Chỉ số chất lượng không khí (hay còn gọi là chỉ số ô nhiễm không khí) là một công cụ quan trọng để đánh giá chất lượng không khí hàng ngày.
Chỉ số chất lượng không khí là gì?
Chỉ số AQI (Air Quality Index) là một công cụ quan trọng để đánh giá chất lượng không khí hàng ngày. Nó đơn giản hóa việc đo lường mức độ ô nhiễm không khí, cung cấp thông tin về mức độ sạch hoặc ô nhiễm của không khí xung quanh chúng ta, cũng như mức độ nghiêm trọng của ô nhiễm đó.
Chỉ số AQI tập trung vào ảnh hưởng của ô nhiễm không khí đối với sức khỏe con người trong vài giờ hoặc vài ngày sau khi hít thở không khí ô nhiễm.
EPA (Cơ quan Bảo vệ Môi trường Hoa Kỳ) sử dụng 5 chỉ số chính để tính toán chỉ số AQI:
- Ozone mặt đất.
- Ô nhiễm phân tử, thường được đánh giá thông qua chỉ số bụi mịn PM 2.5 và PM 10. Các hạt bụi này có thể xâm nhập vào đường hô hấp khi hít thở.
- Carbon monoxide (CO).
- Sulfur dioxide (SO2).
- Nitrogen dioxide (NO2).
Mỗi chất gây ô nhiễm này đều có các tiêu chuẩn chất lượng không khí được EPA thiết lập để theo dõi nhằm bảo vệ sức khỏe cộng đồng. EPA đã gán màu sắc cụ thể cho mỗi khoảng giá trị AQI để giúp mọi người dễ dàng hiểu được mức độ ô nhiễm không khí trong khu vực của họ.
Nhiều quốc gia trên thế giới sử dụng các thang đo AQI riêng và có cách tính khác nhau.
Chỉ số chất lượng không khí tại Hà Nội
Chỉ số chất lượng không khí ở Hà Nội, cũng như nhiều thành phố khác trên thế giới, dựa trên hệ thống AQI.
Thống kê gần đây cho thấy Hà Nội liên tục ghi nhận mức độ ô nhiễm không khí cao, với chỉ số AQI lên đến 170. Tình trạng này được xem là rất lo ngại, và cảnh báo người dân hạn chế ra ngoài vào những thời điểm AQI lên cao.
Theo các chuyên gia y tế, mỗi người trung bình hít thở khoảng 15 m3 không khí mỗi ngày. Mặc dù các chất ô nhiễm không khí thường không thể nhìn thấy được, chúng vẫn gây ra nhiều tác động tiêu cực trên cơ thể, bao gồm cả tim, gan, phổi và hệ hô hấp, cũng như ảnh hưởng đến thai nhi trong bụng mẹ.
Ảnh hưởng của chất lượng không khí tới sức khỏe
- Đối với hệ hô hấp
Các tác động của ô nhiễm không khí lên hệ hô hấp phụ thuộc vào loại chất ô nhiễm, sự pha trộn giữa các chất này, nồng độ trong không khí, thời gian tiếp xúc, và lượng chất gây ô nhiễm được hít vào.
PM10 và PM2.5, hai loại bụi mịn trong không khí, có tác động khác nhau lên hệ hô hấp. Trong khi PM10 chủ yếu ảnh hưởng tới đường hô hấp và tích tụ trên phổi, PM2.5 nguy hiểm hơn khi có thể xâm nhập sâu vào phổi và thậm chí vào hệ tuần hoàn máu, gây ra các vấn đề về hô hấp và thiếu oxy.
Các chất gây ô nhiễm như CO, SO2 và NO2 có thể gây ra cản trở sự kết hợp giữa hemoglobin và oxy trong máu, làm giảm lượng oxy được cung cấp cho cơ thể.
Hệ hô hấp là bộ phận chịu tác động nặng nề nhất từ ô nhiễm không khí. Các triệu chứng như kích ứng đường hô hấp, khó thở và tăng nguy cơ mắc bệnh hen suyễn có thể xuất hiện ngay sau khi tiếp xúc với mức độ ô nhiễm cao. Không những vậy, tiếp xúc với các chất như ozon và bụi mịn có thể làm giảm chức năng phổi và tăng nguy cơ mắc các bệnh phổi mãn tính. Đồng thời, tiếp xúc lâu dài với ô nhiễm không khí cũng có thể tăng nguy cơ mắc bệnh ung thư phổi.
Chất lượng không khí kém cũng có thể gây ra các vấn đề như viêm mũi dị ứng và viêm xoang bởi mũi như cửa ngõ của đường hô hấp, thường là bộ phận đầu tiên chịu ảnh hưởng từ thay đổi về môi trường và thời tiết.
- Đối với tim
Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng ô nhiễm không khí có ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe tim mạch, tăng nguy cơ mắc bệnh đau tim và đột quỵ.
Các loại bụi mịn, chất hóa học và chất kháng viêm trong bụi có thể xâm nhập từ phổi vào hệ tuần hoàn và gây tổn thương cho tim mạch. Ô nhiễm không khí ảnh hưởng đến khả năng co và giãn của các mạch máu, gây ra sự co thắt và giãn nở không đều.
Dưới tác động của ô nhiễm không khí và khói thuốc lá, các mạch máu có thể co lại, làm giảm lưu thông máu và tăng nguy cơ tạo cục máu đông trong động mạch – một trong những nguyên nhân chính của bệnh nhân tim mạch.
- Đối với quá trình sinh sản
Phụ nữ sinh sống trong các khu vực có mức độ ô nhiễm không khí cao có nguy cơ sinh con tự kỷ cao hơn gấp đôi so với những phụ nữ sinh sống trong môi trường không ô nhiễm. Mức độ ảnh hưởng của chất lượng không khí đối với thai nhi thường tăng lên vào giai đoạn cuối của thai kỳ.
Ngoài ra, ô nhiễm không khí cũng được cho là liên quan đến sự giảm chất lượng tinh trùng, gây ảnh hưởng đến khả năng sinh sản của nam giới.
- Đối với thận
Ô nhiễm không khí có mối liên hệ mật thiết với các vấn đề liên quan đến bệnh thận và suy thận. Nguyên nhân chính là do ô nhiễm không khí tạo ra gánh nặng cho hệ thống thận, làm cho chúng không thể loại bỏ hết các phân tử ô nhiễm trong máu.
- Các vấn đề khác
Yếu xương cốt: Ô nhiễm không khí có thể tăng nguy cơ loãng xương và gãy xương. Hiệu ứng này tương đương với tác động của khói thuốc lá đến hệ thống xương.
Lão hóa da: Các chất ô nhiễm có thể gây tổn thương cho tế bào da và ảnh hưởng đến khả năng phục hồi của da, dẫn đến thay đổi sắc tố và kích thích quá trình lão hóa, làm cho làn da trở nên kém sức sống.
Đau đầu: Trong thời gian ô nhiễm không khí cao, các ca đau đầu cũng thường tăng lên tại các cơ sở y tế.
Đọc thêm: Ô nhiễm không khí ảnh hưởng như thế nào đến sức khỏe con người?