Theo số liệu thống kê từ Trung tâm Quan trắc môi trường Việt Nam, nồng độ bụi mịn PM2.5 và PM1.0 trong không khí tại khu vực Hà Nội và TP.HCM đang ở mức báo động, vượt ngưỡng tiêu chuẩn của Tổ chức Y tế thế giới WHO. Điều này có thể gây ra những tác động tiềm ẩn đến sức khỏe của con người, đặc biệt là đối với hệ hô hấp và hệ tim mạch.
Bụi mịn pm2.5 là gì?
Bụi là một hỗn hợp phức tạp chứa các hạt vô cơ và hữu cơ trong không khí, có khả năng bay lơ lửng. Particulate Matter (pm) là thuật ngữ chung để chỉ các hợp chất có trong bụi.
Bụi mịn PM2.5 là những hạt bụi siêu nhỏ, có kích thước 2,5 micron trở xuống, nhỏ hơn cả sợi tóc con người. Chúng bao gồm các chất như nitơ, carbon và các hợp chất kim loại khác. Khi nồng độ bụi mịn PM2.5 tăng lên, không khí trở nên mờ mịt và tầm nhìn bị giảm như trong trường hợp sương mù. Bụi mịn này có thể xâm nhập sâu vào cơ thể con người qua đường hô hấp, gây ra các vấn đề sức khỏe nghiêm trọng như đột quỵ, bệnh tim mạch, ung thư, và các vấn đề hô hấp.
Người tiếp xúc thường xuyên với bụi mịn PM2.5 có thể gặp phải các vấn đề như hắt hơi, sổ mũi, khó thở, và khô mắt. Sự tiếp xúc dài hạn có thể gây viêm phế quản mãn tính, giảm chức năng phổi, và tăng nguy cơ mắc các bệnh tim mạch và ung thư phổi. Mỗi năm, mức tăng 10μg/m3 của bụi mịn PM2.5 có thể dẫn đến tăng 8% số ca cấp cứu do cao huyết áp và các bệnh tim mạch.
Bụi mịn PM2.5 cũng được biết đến như một yếu tố góp phần vào sự phát triển của bệnh xơ gan, tăng nguy cơ mắc các bệnh liên quan đến gan và tiểu đường.
Bụi mịn pm1.0 là gì?
Bụi mịn Pm1.0 đơn giản là các hạt bụi dạng lỏng hoặc rắn có kích thước nhỏ hơn hoặc bằng 1 micromet, trôi nổi trong không khí. “PM” là viết tắt của “Particulate Matter”, có nghĩa là chất dạng hạt. Khi kích thước của các hạt này đạt đến 1.0 micromet, chúng được gọi là PM1.0.
Trong thời gian gần đây, bụi mịn PM1.0 đã xuất hiện ở nước ta, đặc biệt là vào những ngày nhiệt độ thấp hoặc khi không khí khô. Bụi mịn này không chỉ gây ra các vấn đề về hô hấp mà còn có thể xâm nhập vào phế nang, vượt qua vách ngăn khí – máu và lan vào hệ tuần hoàn, gây ra các bệnh lý. Ngoài ra, nó cũng có thể ảnh hưởng đến hệ thống thần kinh và cấu trúc của ADN, dẫn đến các vấn đề tâm lý và giảm trí nhớ nghiêm trọng cho người bệnh.
Bụi mịn pm2.5 và pm1.0 gây ra những tác hại khôn lường
Nghiên cứu của Cơ quan nghiên cứu ung thư quốc tế IARC và Tổ chức Y tế thế giới WHO đã chỉ ra sự tương quan giữa mức độ ô nhiễm không khí và tỷ lệ người mắc ung thư trong vài năm gần đây. Theo nghiên cứu này, khi mật độ bụi mịn PM1.0 tăng lên 10μg/m3, tỷ lệ mắc ung thư có thể tăng lên đến 22%, và khi mật độ bụi mịn PM2.5 tăng thêm 10 μg/m3, tỷ lệ mắc ung thư phổi có thể tăng đến 36%.
Bụi mịn PM2.5 và PM1.0 xâm nhập vào cơ thể con người thông qua hệ thống hô hấp khi hít thở. Tùy thuộc vào kích thước của hạt bụi, mức độ xâm nhập sẽ khác nhau. Bụi mịn PM1.0 thường đi vào cơ thể qua đường dẫn khí và tích tụ trên phổi. Trong khi đó, bụi mịn PM2.5 nguy hiểm hơn vì chúng có thể tiếp cận các túi phổi, tĩnh mạch phổi và xâm nhập vào hệ tuần hoàn máu.
Sự tích tụ của bụi mịn PM2.5 và PM1.0 trong cơ thể trong thời gian dài có thể tăng nguy cơ phát triển các bệnh liên quan đến hệ tim mạch, hô hấp, tuần hoàn và thậm chí hệ sinh sản.
Bụi mịn pm2.5 và pm1.0 ở Việt Nam hình thành như thế nào?
Con đường hình thành và sinh ra bụi mịn PM2.5 và PM1.0 ở các đô thị lớn chủ yếu bắt nguồn từ các nguồn gốc khác nhau như các công trình xây dựng, khí thải từ phương tiện giao thông và các nhà máy công nghiệp.
Theo số liệu được công bố tại hội thảo “Ô nhiễm không khí – Mối đe dọa với sức khỏe cộng đồng” từ năm 2017, lượng bụi mịn PM2.5 trung bình năm 2016 ở TP.HCM là 28,23 μg/m3 (cao gấp 3 lần so với tiêu chuẩn của WHO), và tại Hà Nội là 50,5 μg/m3 (cao 2 lần so với quy chuẩn quốc gia và gấp 5 lần so với ngưỡng trung bình của WHO). Cảnh báo về mức độ ô nhiễm không khí tại Hà Nội chỉ xếp sau thủ đô New Delhi của Ấn Độ (nơi ô nhiễm không khí nặng nhất thế giới với 124 μg/m3).
Nguồn tham khảo: Vinmec