Viêm là phản ứng tự nhiên của cơ thể trước tổn thương, tuy nhiên, tình trạng viêm mãn tính lại là nguyên nhân cản trở khả năng tái tạo và phục hồi cơ bắp. Điều này đặc biệt phổ biến ở các vận động viên, người cao tuổi hoặc những người mắc các bệnh lý như viêm khớp, tiểu đường, và các chấn thương cơ xương khớp.
VIÊM MÃN TÍNH – MỘT THÁCH THỨC TOÀN CẦU
Viêm mãn tính đang trở thành vấn đề sức khỏe lớn trên toàn cầu. Các bệnh lý do viêm mãn tính như tim mạch, tiểu đường, viêm khớp và các bệnh hô hấp đang gia tăng mạnh mẽ.
Theo Tổ chức Y tế Thế giới (World Health Organization, WHO), hơn 50% dân số trưởng thành mắc các bệnh lý có liên quan đến viêm mãn tính. Các yếu tố như ô nhiễm không khí, lối sống ít vận động và chế độ ăn thiếu dinh dưỡng góp phần lớn vào sự gia tăng này (WHO, 2021).
Tại Việt Nam, số lượng người mắc bệnh viêm mãn tính cũng đang gia tăng nhanh chóng, đặc biệt là ở những thành phố lớn như Hà Nội và TP.HCM. Một khảo sát gần đây của Bộ Y tế cho thấy số ca bệnh liên quan đến viêm khớp và viêm xương khớp ở người trẻ tuổi đã tăng lên đáng kể trong vòng 5 năm qua (Bộ Y tế Việt Nam, 2022).
TÁC ĐỘNG CỦA VIÊM MÃN TÍNH ĐỐI VỚI CƠ BẮP
Viêm mãn tính là một phản ứng viêm kéo dài trong cơ thể, thường diễn ra do nhiều nguyên nhân như căng thẳng lâu dài, chế độ ăn uống không lành mạnh, thiếu ngủ, hoặc các bệnh lý như tiểu đường, bệnh tim mạch. Tác động của viêm mãn tính đối với sức khỏe cơ bắp không chỉ làm giảm hiệu quả của quá trình tập luyện mà còn có thể dẫn đến các vấn đề lâu dài về cơ bắp, bao gồm suy giảm sức mạnh và khả năng phục hồi.
Suy giảm tổng hợp protein cơ bắp
Quá trình tái tạo cơ bắp chủ yếu liên quan đến sự tổng hợp protein cơ bắp. Các tế bào cơ, khi bị tổn thương trong suốt quá trình tập luyện hoặc các yếu tố khác như viêm, sẽ cần tổng hợp lại protein để phục hồi và phát triển. Tuy nhiên, viêm mãn tính làm thay đổi môi trường sinh lý trong cơ thể, ảnh hưởng trực tiếp đến quá trình tổng hợp protein cơ bắp.
- Cytokine gây hại: Viêm mãn tính kéo dài tạo ra một loạt các cytokine, bao gồm các chất gây viêm như TNF-alpha, IL-6 và IL-1β, làm tăng mức độ viêm trong cơ thể. Các cytokine này có thể làm giảm quá trình tổng hợp protein cơ bắp, giảm khả năng phục hồi và khiến cơ bắp khó phát triển dù có tập luyện đầy đủ.
- Ức chế mTOR (mechanistic target of rapamycin): MTOR là một con đường tín hiệu quan trọng trong việc kích thích sự tổng hợp protein và phát triển cơ bắp. Tuy nhiên, các cytokine gây viêm có thể ức chế con đường này, làm giảm khả năng cơ thể tạo ra các tế bào cơ mới hoặc sửa chữa các tế bào cơ hư hại. Khi mTOR bị ức chế, cơ bắp không thể phát triển tối đa, dẫn đến sự mất đi sự bền vững của cơ bắp và tăng nguy cơ suy giảm sức mạnh.
Giảm tuần hoàn máu và oxy đến mô cơ
Quá trình tuần hoàn máu là yếu tố quan trọng cung cấp oxy và dưỡng chất thiết yếu cho các tế bào cơ để tái tạo và phát triển. Viêm mãn tính gây tác động xấu đến hệ tuần hoàn, đặc biệt là sự cung cấp oxy và các chất dinh dưỡng đến mô cơ.
- Giảm lưu thông máu: Viêm mãn tính có thể làm tăng mức độ dày đặc của mạch máu, làm giảm lưu thông máu đến các cơ quan và mô. Khi máu không thể lưu thông tốt, oxy và các dưỡng chất cần thiết để phục hồi cơ bắp sẽ không được cung cấp đầy đủ. Điều này làm cho quá trình phục hồi sau tập luyện trở nên kém hiệu quả, khiến cơ bắp dễ mệt mỏi và bị tổn thương lâu dài.
- Tăng trạng thái mất cân bằng giữa các gốc tự do (free radicals) và chất chống oxy hóa (antioxidants) trong cơ thể: Viêm mãn tính làm gia tăng các gốc tự do trong cơ thể. Các gốc tự do này là những phân tử không ổn định có thể gây tổn hại cho tế bào và mô, bao gồm tế bào cơ bắp. Tình trạng này kéo dài không chỉ làm chậm quá trình phục hồi mà còn gây ra tổn thương tế bào cơ bắp, làm suy yếu cơ bắp và giảm hiệu quả tập luyện.
- Giảm cung cấp oxy cho mô cơ: Oxy đóng vai trò cực kỳ quan trọng trong quá trình trao đổi chất của tế bào cơ. Thiếu oxy sẽ làm giảm hiệu quả của các phản ứng sinh học cần thiết cho sự phục hồi và tái tạo cơ bắp. Viêm mãn tính gây tổn thương các mạch máu nhỏ (tiểu động mạch), làm giảm lưu lượng máu, do đó cơ thể không thể cung cấp đủ oxy cho cơ bắp, dẫn đến sự kém hiệu quả trong việc tái tạo cơ bắp.
Tăng tổn thương cơ bắp và dễ gây ra các vấn đề liên quan đến cơ bắp
- Tổn thương cơ bắp kéo dài: Viêm mãn tính cũng gây ra tình trạng viêm kéo dài trong các mô cơ, làm cơ thể phải làm việc vất vả hơn trong việc sửa chữa các tổn thương. Khi cơ bắp không thể được phục hồi đúng cách, các cơ có thể trở nên yếu đi, dẫn đến tình trạng đau cơ lâu dài, làm giảm hiệu suất tập luyện. Viêm kéo dài có thể làm giảm khả năng phục hồi nhanh chóng sau mỗi lần tập luyện, khiến người tập cảm thấy mệt mỏi và dễ bị chấn thương hơn.
- Cảm giác đau nhức cơ bắp kéo dài: Khi cơ thể bị viêm mãn tính, các dấu hiệu của sự tổn thương cơ bắp không được giải quyết đúng cách, gây ra các cảm giác đau nhức và mỏi cơ kéo dài. Điều này không chỉ làm giảm chất lượng cuộc sống mà còn làm giảm hiệu quả của các hoạt động thể chất và thể dục.
KẾT LUẬN
Viêm mãn tính không chỉ là một yếu tố nguy hại đối với các cơ quan nội tạng mà còn là một “kẻ thù” tiềm ẩn đối với sức khỏe cơ bắp. Các yếu tố viêm kéo dài làm suy giảm khả năng phục hồi cơ bắp, giảm tổng hợp protein và khiến quá trình tái tạo cơ bắp trở nên kém hiệu quả. Để giảm thiểu tác động của viêm mãn tính, việc kết hợp chế độ ăn uống lành mạnh, tập luyện hợp lý và các biện pháp hỗ trợ phục hồi như oxy có thể giúp cơ thể vượt qua viêm mãn tính và duy trì sức khỏe cơ bắp lâu dài.
Nguồn tham khảo
Powers, S. K., & Jackson, M. J. (2018). Exercise-induced oxidative stress: Cellular mechanisms and impact on muscle force production. Physiological Reviews, 98(3), 1219-1267.
Murphy, M. P., & Holmberg, H. C. (2019). The role of oxygen in the recovery from exercise-induced muscle damage. Sports Medicine, 49(7), 1017-1031.
Parker, L. H., Haynes, P. A., & Doherty, M. (2020). Oxygen therapy for injury recovery and muscle regeneration. Journal of Rehabilitation Research and Development, 57(4), 399-412.
Benedetti, F., & Frizzo, S. (2021). Oxygen and the repair of skeletal muscle fibers: A biochemical perspective. Journal of Muscle Research and Cell Motility, 42(2), 183-195.
Vasilenko, R., & Ali, M. (2020).
Tsiaras, W., et al. (2008). The role of cytokines in muscle atrophy. International Journal of Experimental Pathology.
Koch, L.G., et al. (2012). Chronic inflammation impairs muscle regeneration. Experimental Physiology.
Bachman, M., et al. (2013). Chronic inflammation and skeletal muscle regeneration. American Journal of Physiology.
Salvador, C.A., et al. (2014). Impact of inflammation on muscle strength and recovery. Journal of Applied Physiology.
Powers, S.K., et al. (2016). Oxidative stress and muscle damage in chronic inflammation. Exercise and Sport Sciences Reviews.