Parkinson và Alzheimer không chỉ là những rối loạn thần kinh nghiêm trọng mà còn là hồi chuông cảnh báo về sức khỏe não bộ trên toàn cầu. Hai căn bệnh này không chỉ gây ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng cuộc sống của hàng triệu người mà còn đang đặt ra những thách thức lớn về y tế và kinh tế cho các gia đình và xã hội.
BỆNH VỀ THẦN KINH ĐANG TĂNG NHANH TRÊN TOÀN CẦU
Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), hiện có khoảng 50 triệu người sống chung với chứng sa sút trí tuệ (dementia), trong đó Alzheimer chiếm tới 60-70%. Con số này dự kiến tăng gấp đôi vào năm 2050 do sự già hóa dân số toàn cầu. Đối với Parkinson, số ca mắc đã vượt qua 10 triệu người trên toàn thế giới, với khoảng 60.000 trường hợp mới được chẩn đoán mỗi năm ở Hoa Kỳ.
Cả hai căn bệnh đều chủ yếu ảnh hưởng đến người cao tuổi, nhưng không loại trừ những người trẻ. Thực trạng này đang tạo áp lực lớn lên các hệ thống y tế, đặc biệt là ở những quốc gia có dân số già hóa nhanh như Nhật Bản, Đức và Ý. Những tiến bộ khoa học đã giúp hiểu rõ hơn về cơ chế bệnh lý, nhưng điều đáng lo ngại là vẫn chưa có phương pháp điều trị triệt để và chỉ có thể làm chậm tiến trình bệnh trong một số trường hợp.
Tại Việt Nam, tình trạng già hóa dân số nhanh chóng khiến tỷ lệ mắc các bệnh lý thần kinh gia tăng. Theo Bộ Y tế, Việt Nam hiện có khoảng 500.000 người mắc Alzheimer và 50.000 người bị Parkinson, con số này có thể tăng gấp đôi trong vòng 20 năm tới.
Dù vậy, nhận thức của cộng đồng về các bệnh lý này còn hạn chế. Nhiều người cho rằng sa sút trí tuệ chỉ là một phần tự nhiên của quá trình lão hóa, dẫn đến việc chẩn đoán và điều trị thường bị trì hoãn. Thêm vào đó, hệ thống chăm sóc y tế chuyên khoa cho người mắc bệnh thần kinh vẫn chưa đáp ứng đủ nhu cầu.
Việc thiếu các trung tâm điều trị chuyên biệt và chi phí y tế cao cũng khiến nhiều gia đình không thể tiếp cận điều trị hoặc chăm sóc dài hạn. Điều này đặt ra thách thức lớn trong việc nâng cao chất lượng cuộc sống cho người bệnh.
BÍ ẨN CỦA NHỮNG BỘ NÃO BỊ THOÁI HÓA
Các tiến bộ trong nghiên cứu thần kinh đã làm sáng tỏ phần nào cơ chế gây bệnh Parkinson và Alzheimer.
Về Parkinson, nguyên nhân chủ yếu là do sự suy giảm dopamine, một chất dẫn truyền thần kinh quan trọng, trong vùng não điều khiển vận động (substantia nigra). Điều này dẫn đến triệu chứng run, cứng cơ và khó vận động. Một số nghiên cứu cũng chỉ ra vai trò của sự tích tụ bất thường của protein alpha-synuclein (còn gọi là thể Lewy) trong tiến trình bệnh.
Còn đối với Alzheimer, được đặc trưng bởi sự tích tụ bất thường của protein amyloid-beta và tau trong não, gây tổn thương và chết các tế bào thần kinh. Những tổn thương này trước tiên xảy ra ở vùng hippocampus – trung tâm của trí nhớ và học tập – và dần lan rộng ra toàn bộ não bộ.
Mặc dù đã có những loại thuốc giúp giảm triệu chứng nhưng chúng không thể ngăn chặn hoàn toàn quá trình thoái hóa. Điều này đòi hỏi những nghiên cứu đột phá hơn trong tương lai.
HỆ LUY KHÔN LƯỜNG TỪ CHẤT LƯỢNG CUỘC SỐNG ĐẾN ÁP LỰC KINH TẾ
Parkinson và Alzheimer không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe cá nhân mà còn có tác động sâu sắc đến gia đình và xã hội.
Về mặt cá nhân, bệnh làm suy giảm khả năng vận động (Parkinson) hoặc nhận thức (Alzheimer), dẫn đến mất khả năng tự chăm sóc. Người bệnh phải dựa vào sự hỗ trợ từ người thân hoặc các dịch vụ chăm sóc dài hạn, gây áp lực nặng nề về tâm lý và thể chất cho gia đình.
Theo ước tính của WHO, tổng chi phí toàn cầu liên quan đến sa sút trí tuệ năm 2019 là hơn 1.000 tỷ USD, bao gồm chi phí điều trị, chăm sóc và mất năng suất lao động. Tại Việt Nam, chi phí chăm sóc một người mắc Alzheimer hoặc Parkinson có thể chiếm tới 30-50% thu nhập hộ gia đình.
Những hậu quả này không chỉ là gánh nặng tài chính mà còn gây ảnh hưởng lớn đến chất lượng cuộc sống và tình cảm gia đình, đặc biệt khi người chăm sóc chính thường xuyên bị kiệt sức về thể chất lẫn tinh thần.
KẾT LUẬN
Để giảm thiểu tác động của Parkinson và Alzheimer, sự chung tay của cộng đồng, gia đình và các tổ chức y tế là điều vô cùng quan trọng. Hiểu biết về bệnh và chủ động phòng ngừa từ sớm có thể tạo nên sự khác biệt lớn. Mỗi chúng ta đều có thể chủ động bảo vệ sức khỏe não bộ bằng những thói quen đơn giản như ăn uống lành mạnh, vận động thường xuyên và giữ tinh thần lạc quan. Quan trọng hơn, hãy lan tỏa sự cảm thông và hỗ trợ những người đang chiến đấu với các bệnh lý này, bởi họ cần một mạng lưới yêu thương để vượt qua khó khăn.
Nguồn tham khảo
World Health Organization. (2021). Dementia. Retrieved from https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/dementia
Parkinson’s Foundation. (2023). Statistics on Parkinson’s. Retrieved from https://www.parkinson.org/Understanding-Parkinsons/Statistics
Bộ Y tế Việt Nam. (2022). Báo cáo về tình trạng sức khỏe thần kinh tại Việt Nam.
Alzheimer’s Disease International. (2019). World Alzheimer Report 2019. Retrieved from https://www.alzint.org/resource/world-alzheimer-report-2019/
Spillantini, M. G., & Goedert, M. (2018). Neurodegeneration and the ordered assembly of α-synuclein. Science, 364(6434), 717-723.
Selkoe, D. J., & Hardy, J. (2016). The amyloid hypothesis of Alzheimer’s disease at 25 years. EMBO Molecular Medicine, 8(6), 595-608.